اصول

پرسش

قوانين و شرايط استدلال و استنتاج چيست؟

پاسخ

براي رسيدن به (مدلول) يقيني احتياج به شناخت راه هاي استدلال منطقي داريم و روش استدلال و استنتاج بر سه نحو است: 1 - قياس 2 - تمثيل 3 - استقراء

در حقيقت اگر بخواهد استلال، قطعي و يقيني و بدون شبهه و شك باشد، بايد از راه قياس منطقي وارد شد و الا تمثيل و استقراء روشهاي يقيني براي رسيدن به نتيجه نيستند.

اما قياس كه روش علمي است. به اين صورت است كه هر قياسي مشتمل بر يك عده قضاياي يقيني باشد زيرا اگر يكي از مقدمات يقيني نباشد نتيجه، يقيني نخواهد بود چون نتيجه اي كه بدست مي آيد تابع أخسّ مقدمتين است. مثلاً اگر بگوئيم: (اين ميز است) و (گمان مي كنم كه هر ميزي از چوب باشد) نمي توانيم به نتيجه قطعي دست يابيم يعني نمي توانيم به طور قطع بگوئيم. (اين ميز از چوب است) بنابراين شرط اساسي براي نتيجه گيري اين است كه مقدماتي كه در طريق استدلال است، هم يقيني باشد. هر گاه از مقدمات علمي به نتيجه يقيني دست يافتيم به اين استدلال قياس مي گويند بنابراين شرط استنتاج بر نحو قياس اين است كه مقدمات يقيني باشد، شرط ديگر اين نحوه استدلال اين است كه واسطه اي در كار باشد تا به وسيله آن بتوانيم به نتيجه برسيم. مثلاً مي گوئيم: (اين چوب است). و (هر چوبي و زنش از آب سبكتر است). پس نتيجه مي گيريم كه اين چوب نيز از آب سبكتر است. همان طور كه مشاهده ميشود حد وسط يا واسطه در استدلال كلمه چوب است. شرط سوم اين است كه مقدمه دوم (كبري) كلي باشد. شرط چهارم